[Anonim]

Ayni zamanda arkeolojinin, bütün “radikal elestirilerin” yanlisligini kanitlamadigini

da unutmamak gerekir. Bu tenkitçiler, bazi önceden varsayimlari yüzünden olaylara objektif

bir açidan bakamamaktadirlar. Burrows, bu konuda gayet açiktir: “Arkeolojik kesiflerin,

tenkitçilerin bütün teorilerini çürüttügünü söylemek dogru bir yaklasim olmaz. Modern

bilimsel tenkitçiligin temel tutumlarinin ve metodla rinin yanlisliginin ispatlandigini iddia

etmek, daha büyük bir yanilgi olacaktir.” (Burrows, WMTS, 292)

Ancak, bu bölümde göreceginiz gibi arkeoloji, radikal elestirilerin vardigi yargilarin

çogunun geçersiz oldugunu ortaya koymustur ve tartismasiz dogru olduguna inanilan “yogun

tenkitçiligin kesin sonuçlarinin” ne kadar kesin oldugu sorusunun ortaya çikmasina sebep

olmustur. Bu yüzden, arkeoloji ile yapilan çalismalarda sadece gerçekleri aramak degil, ayni

zamanda , gerçekleri sunan kisilerin varsayimlarini gözden geçirmek çok önemlidir.

Örnegin, Albright, radikal tenkitçiler tarafindan sorgulanan ve Süleyman’in büyük

saltanati ile ilgili olarak bulunan bir delil hakkinda su yorumu yapmistir: “Bir kez daha,

geçmis yarim yüzyil hakkinda yapilan radikal elestirilerin sundugu fikirlerin büyük bir

sekilde düzeltilmesi gerektigini gördük” (Albright, NLEHPC, 22)

Bazi kisiler, dogaüstücülerin ve dogaüstücülüge karsi çikanlarin, arkeoloji üzerinde

asla uzlasamayacaklarini, çünkü bu gruplarin, tamamen zit gruplarda olduklari gibi bir

temelsiz iddiayi ortaya atmislardir. Bu iddia bize, arkeolojik bulgularin, kendi kisisel

görüsümüze göre yorumlayabilecegimiz fikrini vermektedir.

Joseph Free, “Arkeoloji ve Yogun Tenkitçilik” isimli eserinde bu iddiaya gayet ikna

edici bir sekilde karsilik vermektedir:

________________________________________________________

[Anonim]

4B. Arkeolojiye Karsi Kisa Bir Sürede Artan Ilginin Temel Nedenleri

__________________

[Anonim]

1C. Sodom ve Gomorrah

isimli yayinda

“Kutsal Kitap, Kral Süleyman’in Zenginligini Abartiyor mu?” baslikli bir makalede sunlar

yazilmistir; “Kutsa l Kitap metinlerini okuyan ve onun güvenilirligi hakkinda sübjektif bir

kaniya varmak isteyenler -dogal olarak- Süleyman’in hazinesi ile ilgili ifadeleri salt abarti

olarak algilarlar. Kutsal Kitap’in, Kral Süleyman’in hazinesindeki altinin miktari ile verdigi

bilgi, hem inanilmazdir hem de hayal bile edilemeyecek kadar fazladir.

Kutsal Kitap’taki Kral Süleyman’in altinlari ile ilgili verilmis olan bilginin

geçerliligini daha ispat etmedik, ancak Kutsal Kitap metinlerini, diger antik metinlerle ve

arkeolojik kesifler ile kiyasladigimiz ve bu konuda arastirmalara devam ettigimiz zaman,

Kutsal Kitap metinlerinin, hem altinin kullanimi hem de altinin miktari konularinda, içinde

bulundugu çagin uygulamalari ile tamamen bir uyum içinde oldugunu görürüz. Bu, her ne

kadar bize bu konudaki Kutsal Kitap metinlerinin dogrulugunu ispatlamasa da, bu miktarlarin

makul oldugunu gösterir.” (Millard, DBEKSW, 20)

[Anonim]

6B. Eski Antlasma Bilgilerinin Belgeler ile Kanitlanmasi

1C. Eski Antlasma Tarihinin Güvenilirligi

Kutsal Kitap, arkeolojik delillerle tekrar tekrar desteklenmektedir. Aslinda kazi

çalismalarinin tü mü uzmanlarin, Kutsal Kitap’in, tarihsel metinlerin toplamasi

olduguna duyduklari itibari arttirmistir.

– MILLAR BURROWS

[Anonim]

2C. Yaratilis

Bu yüzyilda gerçeklesen en önemli arkeolojik kesiflerin bir tanesi de, Ebla’nin kesfidir.

Roma Üniversitesinde arkeolog olan Profesör Paolo Matthiae, 1964 senesinde o zamanlar

neresi oldugu bilinmeyen bir sehrin sistemli kazilarina baslamistir. Matthiae’nin azmi ve

öngörüsü sayesinde, 1974 ve 1975 seneleri içerisinde büyük bir kraliyet sarayi ortaya

çikarilmistir. Bu sarayin içerisinden on bes bin tablet ve parçalar halinde metinler ele

geçirilmistir. Kitabe okuma uzmani olan Giovanni Pettinato, kesiflerin antik metin

özelliklerini tespit edebilmek için Matthiae ile beraber çalismistir. Günümüze gelindiginde bu

tabletlerin çok azinin tercüme edilebilindigi görülmektedir. Bu gün kesin olarak bilinen bir

sey varsa , o da bu antik kazi alaninin, Yakin Dogu’yu yönetmis büyük bir imparatorlugun

baskenti olan, bir zamanlarin önemli kenti Ebla oldugudur. Ebla’nin konumu, Kuzey

Suriye’deki günümüzde var olan Aleppo sehrinin civaridir.

Ebla’daki uygarligin zirve noktasi, M.Ö. üçüncü milenyumun içinde olmustur (atalar

dönemi ile ayni dönem). Her ne kadar Ebla metinlerinin tercüme edilen kisimlari, Kutsal

Kitap karakterlerinden ya da olaylarindan bahsetmemis olsa da (bu konudaki tartismalar

devam etmektedir, kesin bir karara varilamamistir), Kutsal Yazilar’la kiyaslama

yapabilmemiz için bizlere faydali olan olaylarin arka plânlari ve yer isimleri ile ilgili hatiri

sayilir miktarda bilgi sunmuslardir. Her ne kadar bu kesfin en etkileyici özelligi, Suriye

tarihinin aydinlanmasi için yaptigi katki olsa da, aslinda Ebla’nin Kutsal Kitap

çalismalarindaki etkisi muhtesem olmustur. Su ana kadar buz daginin sadece tepesi ortaya

çikarilmistir. Tüm delillerin ortaya çikmasi biraz daha zaman alacaktir, buna ragmen Kutsal

Yazilar’a destek olan kesifler asagida siralanmistir.

[Anonim]

1E. Kutsal Kitap’taki Yerlesim Birimleri

” olarak siniflandirilan Ibranice

kelimelerin (özellikle siir dalinda) aslinda, erken Bati-Sami dillerinde yaygin bir sekilde

kullanilan kelimeler olduklarini ve ileriki dönemlerde, Ibranicede ender kullanilirken,

Aramicede daha fazla kullanildiklarini görmekteyiz. (Kitchen, BIW, 51)

[Anonim]

3C. Nuh Tufani

Ibrahim’in soyunun tamamen tarihsel olarak dogru oldugunu bilmekteyiz. Ancak, burada

kullanilan isimlerin birey ismi mi ya da sehir ismi mi oldugu konusunda; antik sehirlerin

kurucularin ismi ile anildiginin bilinmesine ragmen, gene de bazi soru isaretleri mevcuttur.

Ibrahim hakkinda kesin olan bir sey varsa o da , tarihte böyle bir sahsiyetin var oldugudur.

Burrows’tan da okudugumuz gibi: “Elimizdeki tüm bulgular , böyle bir sahsiyetin tarihte var

oldugudur. Yukarida belirtildigi gibi, ismi birçok arkeolojik kaynaklarda geçmese de,

Babilonya’da, tam olarak Kutsal Kitap’ta belirtilen dönemde ismi geçmektedir.” (Burrows,

WMTS, 258, 259)

Ibrahim’in yasadigi dönemin M.Ö. on dördüncü ya da on besinci yüzyillar oldugunu

kabul ettirme konusunda geçmiste bazi çabalar olmustur ki, bu iddia edilen zaman, onun

yasadigi dönemden çok daha sonradir. Ancak, Albright’inda gösterdigi gibi, bahsetmis

oldugumuz bulgular ve diger deliller sayesinde elimizde, “nedensiz yere uzayip gelmis olan

bu geleneksel iddiaya karsi verilen yer ve kisi isimlerinin, tarihsel olarak dogrulugunu

ispatlayan yeterli miktarda delil mevcuttur.” (Garstang, FBHJJ, 9)

[Anonim]

2D. Esav’in Soyu

Nuzi tabletlerinden bir tanesinde, bir koruluktan olusan miras hakkini, üç kuzu

karsiliginda erkek kardesi Kurpazah’a devreden, Tupkitilla ismindeki bir adamin

kaydi geçmektedir. Esav’da kendi ilk ogulluk hakkini, arzuladigi kizil mercimek

çorbasindan içmek için benzer bir sistemle devretmistir.

– JOSEPH FREE

[Anonim]

3E. Çalinan Ilâhlar Bölümü (Yaratilis 31)

Yaratilis kitabinin son ayetlerinde Yusuf’un nasil, “Tanri kesinlikle size yardim edecek; sizi

Ibrahim'e, Ishak'a, Yakup'a ant içerek, söz verdigi topraklara götürecek ve o zaman

kemiklerimi buradan götürürsünüz” diye akrabalarina ant içirdigini, arkasindan da Yesu

24:32’de, Israilliler, Misir'dan çikarken Yusuf'un kemiklerini de yanlarinda getirdigini ve

bunlari Yakup'un Sekem'deki tarlasina gömdüklerini okumaktayiz. Yüzyillardir Sekem’de

Yusuf’un mezari olarak bilinen mezar durmaktadir. Birkaç sene önce bu mezar açilmis ve

içerisinde Misirlilarin usulüne göre mumyalanmis bir beden, Misir yetkililerin sahip oldugu

cinsten bir kiliç ve diger esyalar bulunmustur. (Elder, PID, 54)

[Anonim]

6D. Atalar Hakkinda-Arkeolojik Deliller Hakkinda Karar

En iyi korunmus olan mektuplar, Hosaya (Kutsal Kitap’tan güzel bir isim: Neh. 12:32; Yer.

42:1; 43:2) tarafindan yazilmistir; anlasildigi kadariyla ikinci derecede bir ordu subayi olan bu

kisi, Lakis’e çok uzakta olmayan bir gözlem noktasindan ya da ileri karakoldan, Lakis’deki

komutani Yaos’a mektuplari göndermistir. Bu mektuplarin hepsinin, birkaç gün ya da hafta

içerisinde oldugu kanaati ise, üzerlerine yazildiklari çömleklerin ayni sekil ve tarihli testilere

ait olmalari ve hatta bes tanesinin birbiri ile birlestirildiginde ayni kaptan çikmis olduklarinin

görülmesidir. Ikisi hariç tüm mektup larin, nöbet odasinda bulunmus olmasi, bu mektuplarin

Yaos tarafindan Hosaya’dan geldikten sonra orada saklandigini ortaya koymaktadir. (Haupert,

LFFJ, 30, 31)

[Anonim]

2D. Yazilim Gününün Belirlenmesi ve Tarihi Durum

Daha rahat bir anlasimin saglanmasi için, mektuplar numaralandirilmistir. Haupert bizlere,

Mektup II ile Mektup VI’yi kapsayan bölüm ile ilgili su genel bilgiyi sunmustur: “Bu mektup

grubu, bastan sona kadar incelendiginde (Mektup II-VI), Hosaya’nin kendisine yöneltilen

suçlamalar çok açik olmasa da, üstüne karsi devamli olarak kendini savunmakta oldugu

görülmektedir. Her ne kadar bu kisinin Yeremya’nin, Babilliler'e karsi savasmak yerine,

boyun egmeyi ileten mesajindan etkilendigini söylemek istesek de, bu konuda kesin olarak

emin degiliz.” (Haupert, LFFJ, 31)

Arkasindan bu mektuplarin bazilarini söyle ele almistir:

[Anonim]

1E. Mektup I

“The Bible After Twenty Years of

Archaeology.”

[Anonim]

3A. ESKI ANTLASMA’NIN YENI ANTLASMA TARAFINDAN ONAYLANMASI

Yeni Antlasma yazarlari da ayni sekilde , Tevrat ya da “Yasa” kitabinin Musa

tarafindan yazildigina inanmaktadirlar :

Havariler, “Musa’nin Yasa’yi yazdigina” inaniyorlardi. (Markos 12:19)

Yuhanna, “Kutsal Yasa Musa a raciligiyla verildi” diye yazmistir. (Yuhanna 1:17)

Pavlus, Pentateuch metninden bahsederken “Musa… yaziyor” iddiasinda

bulunmustur. (Rom. 10:5)

Bu iddiayi içeren diger ayetler:

Luka 2:22; 20:28

Yuhanna 1:45, 8:5; 9:29

Elçilerin isleri 3:22; 6:14; 13:39; 15:1, 21; 26:22; 28:23

1. Korintliler 9:9

2. Korintliler 3:15

Ibraniler 9:19

Esinleme 15:3

Geisler ve Nix, Eski Antlasma olaylarina , Yeni Antlasma’nin yaptigi aktarimlarin çok

Elimizdeki delilleri inceledikten sonra, benim derin kanaatime göre, ellerimdeki

Kutsal Kitap’tir (Eski ve Yeni Antlasma, beraber olarak) ve sonuç olarak bu Tanri’nin

Söz’üdür.

[Yazar]

Yazılar