Kanın sesi ancak adaletle susar
- Bu konu 3 izleyen ve 88 yanıt içeriyor.
-
Yazılar
-
TBMM Dink komisyonu üyeleri Dink’in ailesiyle görüştü
4 Ocak 2008, Cuma
TBMM İnsan Hakları Komisyonu tarafından oluşturulan Hrant Dink Cinayetini Araştırma Komisyonu üyeleri, uğradığı silahlı saldırı sonucu yaşamını yitiren Agos Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Hrant Dink’in Bakırköy’de bulunan evinde ailesiyle görüştü.
19 Ocak 2007 tarihinde uğradığı silahlı saldırı sonucu yaşamını yitiren Agos gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Hrant Dink’in öldürülmesi sonrasında TBMM İnsan Hakları Komisyonu tarafından oluşturulan Hrant Dink Cinayetini Araştırma Komisyonu’ üyeleri Dink’in Bakırköy’de bulunan evini ziyaret etti. Ailesiyle bir saate yakın görüşme yapan Komisyon üyeleri, çıkışta gazetecilerin sorularını yanıtladı.
“DEĞERLENDİRME OBJEKTİF OLACAK”
Komisyon Başkanı Mehmet Ocaktan, görüşmeye Hrant Dink’in eşi Rakel, oğlu Ararat Dink ve Dink ailesinin avukatlarının katıldığını ifade ederek, Dink ailesinin kendilerinden hukukun üstünlüğünün egemen olacağı bir sonuç çıkmasını istediğini aktardı. Dink ailesine objektif bir değerlendirme yapacaklarını ve bu konuda endişe duymamaları gerektiğini söylediklerini kaydeden Ocaktan, Türkiye’nin bir aydınını kaybetmesinin gerçekten üzücü olduğunu söyledi.
TBMM Komisyon üyeleri dün de İstanbul Valiliğini ziyaret etmişti. Dink ailesini ziyaretten sonra komisyon üyeleri İstanbul’daki görüşmelerini tamamladı ve incelemelerine Trabzon’da devam edecek.
(ANKA)
SABAH
1. yılında Dink suikasti
Tolga TANIŞ
Hrant Dink, bir cuma günü, saat 15.00 sıralarında, Şişli Halaskargazi Caddesi üzerindeki Agos Gazetesi çıkışında vuruldu. Bir metreden ikisi kafasına, biri boynuna, 3 kurşun isabet etti. Yığılıp kaldığı sokak ortasında yüzükoyun öldü. Tetikçi, 32 saat sonra, olay yerinden 737 km uzakta bir otogarda yakalandı. Polis, önce azmettiriciye ulaşmış, 12 saat sonra da tetikçiyi bulmuştu.
Ancak jandarma bölgesindeki bir banliyönün gençleri dışında, müdahil avukatların ısrarla savunduğu 3. halka bir türlü oluşmadı. Tetikçinin güvenlik güçleriyle çektirdiği hatıra fotoğrafları, olaya azmettirici olarak adı karışanların çeşitli kereler devlet görevlileri tarafından korunup kollanması, hatta resmi görevler almaları da, polis ve jandarmanın soruşturma boyunca sergilediği tutumla ilgili soru işaretleri oluşturdu. Önümüzdeki cumartesi, Hrant Dink öldürüleli tam bir yıl olacak. Düşe kalka giden dosyanın, aydınlanmayı bekleyen noktalarını araştırdık.
3. DURUŞMA 11 ŞUBAT’TA
Hrant Dink Suikastı davası, İstanbul 14. Ağır Ceza Mahkemesi’nde 2 Temmuz 2007’de başladı. Tetikçi O.S. 18’den küçük olduğu için duruşma gizli yapıldı. İlk duruşmaya, 12’si tutuklu 18 sanık katıldı. İstanbul Cumhuriyet Savcıları Selim Berna Altay ile Fikret Seçen’in iddianamesiyle tutuklulardan Erhan Tuncel hakkında azmettirmekten ağırlaştırılmış müebbet, Yasin Hayal hakkında azmettirmekten müebbet, O.S. hakkında 42 yıl hapis cezası istendi. Halen tutuklu bulunan Mustafa Öztürk, Tuncay Uzundal, Zeynel Abidin Yavuz, Ahmet İskender ve Ersin Yolcu’nun, “Hrant Dink’in öldürülmesi eylemine yardım etmek” ile “terör örgütüne üye olmak” suçlarından 35 yıl; ilk duruşma sonunda tutuksuz yargılanmak üzere serbest bırakılan Salih Hacısalihoğlu, İrfan Özkan, Osman Alpay, Veysel Toprak ile diğer sanıklar Alper Esirgemez, Erbil Susaman, Numan Şişman ve Şenol Akduman’ın “terör örgütüne yardım etmek”, “ruhsatsız silah taşımak” ve “suçlu gizlemek” suçlarından 16 yıl hapsi istendi. Tutuksuz yargılanan Yaşar Cihan ve Halis Egemen hakkında, “terör örgütüne yardım etmek” suçundan 15 yıl hapis talep edildi. Hakkında önce ayrı bir dava açılan Coşkun İğci için ise “Hrant Dink’in öldürülmesine yardım etmek” ve “terör örgütüne üye olmak” suçlarından 35 yıl hapis istenip dosyası ana dava ile birleştirildi. Böylece Dink Davası’nda sanık sayısı 19 oldu. 2. duruşma, 1 Ekim’de yapıldı. O.S., Yasin Hayal’i; Yasin Hayal, Erhan Tuncel’i; Erhan Tuncel, Yasin Hayal’i suçladı. 12 saat süren duruşma, 11 Şubat 2008 tarihine ertelendi.
Kaç silah var
O.S., ilk ifadesinde, suikasttan birkaç gün önce Yasin Hayal’in kontrolünde silahla bir kez atış talimi yaptığını söyledi. İkinci duruşmada ise nereye gittiklerini hatırlamadığını, atış yapmayı bilgisayardan öğrendiğini anlattı. Otogarda yakalandığında yanında, 15 kurşunla, Karadeniz’deki silah atölyelerinin birinde elde yapıldığı anlaşılan, siyah bir 7.65 mm’lik tabanca vardı. Avukatlara göre öldürücü atışı onun yapıp yapmadığı, olayda kaç silah kullanıldığı kesin değil. Cinayeti işledikten sonraki geceyi Bayrampaşa’daki evinde geçirdiği dayısı Turan S., “Tabanca bakır rengindeydi” diyor. Görgü tanıklarına göre ise metalik parlak renkti.
İstanbul bağlantısı yok
Zanlıların, Pelitli’deki kırtasiyesini kullandığı Ahmet İskender, O.S.’yi İstanbul’a giderken otogara bordo renkli bir Kartal ile Tuncel’in ev arkadaşı Tuncay Uzundal’ın götürdüğünü anlattı. Arkadaşı Ersin Yolcu ise O.S.’yi minibüsle gittikleri otogardan kendisinin yolcu ettiğini iddia etti. Cinayet mahallinde daha önce keşif yapıp yapmadığı belli değil. Gelmediğini söylediği halde suikastın ardından çok profesyonelce kaçıyor. Ertesi gün saat 13.30’ta İstanbul-Hopa seferini yapan Metro Turizm’e ait otobüse binerken bileti kendisinin aldığını söylüyor ama “21” numaralı koltuğa kaydı “Ogün Bey” diye yapılıyor. Olayda İstanbul bağlantısı bulunamadı.
SIM kartlar ne durumda
Görgü tanıklarına göre, O.S. yakalanmadan önce otobüste sürekli telefonla görüştü ama üzerinden telefon çıkmadı. Samsun Otogarı’nda jandarma karakoluna götürüldüğünde yanında sadece 1 SIM kart bulundu. Sonradan o kartın O.S.’ye değil, Samsun İl Jandarma Komutanlığı’nda bir askere ait olduğu, kartı 10 gün önce kaybettiği, jandarmanın da üst araması sırasında yerde bulup tetikçiye ait olduğunu sanarak tutanağa geçirdiği açıklandı. O.S. Bayrampaşa Cezaevi’ne konulurken ise üst araması sırasında pantolonunda 2 SIM kart daha bulundu. Kartlar, Ankara jandarma istihbaratına yollandı, bir daha ses çıkmadı.
Tuncel’i muhbir yapan polis
2004’teki McDonald’s bombalamasında, eylemi organize eden kişinin Erhan Tuncel olduğu anlaşılınca, dönemin Trabzon Emniyet Müdürü Ramazan Akyürek, suçunun örtbas edilmesi karşılığında Tuncel’i 17 Kasım 2004’te “mutemet” kadrosundan istihbarat elemanı yaptı. Tuncel’in evinde bulunan, bombacı Yasin Hayal’e ait kanlı pantolonu gizledi. Tuncel, “Mehmet Kurt” kod adıyla, polis Muhittin Zenit üzerinden Akyürek’e rapor vermeye başladı. 17 Şubat 2006’da, Hayal ve çevresindeki gençlerin Dink’i öldürmek istediğini bu yolla bildirdi. Zenit’in suikasttan 1.5 saat sonra Tuncel ile yaptığı telefon görüşmesinde, “Tek farklılık, kaçmayacaktı ama bu kaçtı. Gebermişse gebermiş” dediği ortaya çıktı. Zenit şimdi Akyürek’in yanında. Akyürek ise hakkında Tuncel bağlantısı nedeniyle birçok iddia ortaya atılıyorken, Dink Davası’na delil sağlayan en önemli birimin başında. Sicilindeki “İrticai akımlara (Fethullah Gülen) yakın” notu, olayın ayrı bir boyutu.
McDonald’s işinde kim korudu
Yasin Hayal davanın 2 numaralı sanığı ama 24 Ekim 2004’te Trabzon’da McDonald’s bombalaması sonucu 5’i çocuk 6 kişinin yaralanmasına sebep olduktan sonra 6 yıl 8 ay hapse mahkûm olup 11 ayda serbest bırakılmasını sağlayan ilişkiler ağı bir türlü açığa çıkarılmadı. Bombadan bir hafta sonra İstanbul Maltepe’de evinde yakalandığı Hüseyin Özçiçek (26) iyi araştırılmadı. Özçiçek, bir yıl sonra fidye için Samsun’dan 17 yaşında bir kızı kaçırıp 10 gün alıkoydu. Bombalama sonrası, McDonald’s dahil kimsenin şikayetçi olmadığı iyi incelenmedi. 17 Nisan 2006’da kesinleşen mahkûmiyet kararının neden temyiz edildiği Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı’nda bekletildiği sorgulanmadı. Hayal’i mahkûm eden heyetteki isimlerin üçü de ağır ceza hákimiyken, tutuksuz yargılanmasına karar verilen duruşmaya çıkan heyette neden sadece bir ağır ceza hákimi olduğu, diğerlerinin neden icra ve ticaret hákimi oldukları sorulmadı.
MİT kontağı incelenmedi
Yasin Hayal, Yargıtay’da bekleyen McDonald’s dosyasına yardım etmesi için Erhan Tuncel’in, 2006’da kendisini Trabzon London Palas Oteli’nde, MİT mensubu dediği İhsan Kasap ile tanıştırdığını söyledi. Tuncay Uzundal da ifadesinde, Tuncel’in, MİT’e girmek isteyen Elazığlı bir arkadaşına, adayların geçmişlerini araştıran Kasap’tan bahsettiğini aktardı. MİT mensubu olmadığını, MİT’in otomobillerini tamir ettiğini söyleyen Kasap araştırılmadı.
6 bin 187 konuşma imha oldu
Trabzon Emniyet Müdürlüğü, mahkemeden Yasin Hayal hakkında 3’er aydan 5 kez, Tuncel hakkında da 27 Aralık 2006’da bir kez telefon dinleme izni aldı. Tuncel’e ait 5 bin 25, Yasin Hayal’e ait 1225 adet ses kaydı birikti. Ancak savcıya, hiçbir künye bilgisi olmayan, Tuncel’e ait 46, Hayal’e ait 17 konuşma verdi. Kalan 6 bin 187 kaydı imha etti. Savcılara da, “Başka kimseyi dinlemedik” dedi. Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı, eski Alperen Ocakları Başkanı Mustafa Öztürk’ün de dinlendiğini bildirdi.
Mesajlarda tahrifat iddiası
Erhan Tuncel’in ev arkadaşı Tuncay Uzundal’ın ifadesine göre suikasttan iki hafta önce, ocak ayı başında Hayal eve geldi ve Tuncel’i sordu. Dışarıda olduğunu öğrenince, “Tuncel’e, 7.65 mm mermi lazım, diye mesaj at” dedi. Uzundal, mesajı attı. Telefonda bunları yazmasına sinirlenen Tuncel, “Tuncayyyyy” diye kızdığını gösteren bir cevap yolladı. Avukatlar, mermilerden bahsedilen mesaj yerine kayıtlarda “Eve gel” diye bir mesaj bulunduğunu, polisin bazı kayıtları değiştirdiğini söylüyor.
Kayıp 14 saat
Davanın 1 numaralı sanığı Erhan Tuncel, suikasttan bir gün sonra Trabzon İstihbarat Şube Müdürlüğü’ne çağrıldı ve 14 saat sorgulandı. Tuncel’e, Trabzon’da gözaltına alınan Yasin Hayal’in ilk ifadesi de okutuldu ve serbest bırakıldı. O 14 saat, Tuncel ile ne konuşulduğu bilinmiyor.
Veli Küçük
Hrant Dink, 2006 Şubatı’nda Bursa’dan bir tehdit mektubu aldı. İmza, Susurluk Skandalı sırasında cinayetler işlediği ortaya çıkan, Yeşil kod adlı Mahmut Yıldırım’ın kullandığı isimlerden Ahmet Demir olarak atılmıştı. 3 ay sonra adı yine Susurluk Skandalı’nda geçen ve Yeşil’i yönlendirdiği iddia edilenlerden emekli Tuğgeneral Veli Küçük, Dink’in yargılandığı davalardan birine müdahil olmak için dilekçe verdi. Kardeşi Orhan Dink’e göre Hrant Dink ilk defa tedirgin oldu. Küçük’ün adı, dava dosyasında hiç geçmiyor.
Jandarma
Trabzon’da devlet memuru olan, Yasin Hayal’in eniştesi jandarma muhbiri Coşkun İğci, 2006 Temmuz’unda Hayal’in Dink’i vurmak istediğini jandarmaya ihbar etti. İğci’nin O.S. ile de 68 telefon görüşmesi yaptığı ortaya çıktı. İğci’nin ihbarı ilettiği Uzman Çavuş Veysel Şahin ile Başçavuş Okan Şimşek’in görevi ihmal suçundan yargılanmasına izin verildi. Avukatlar, 22 Ocak’ta duruşması yapılacak davada, ihbarı değerlendirmeyen Trabzon Jandarma Komutanı Kıdemli Albay Ali Öz ve 5 jandarma yetkilisinin daha yargılanmasını istiyor.
Cerrah kaldı
Muhbir Erhan Tuncel’in notu üzerine Trabzon Emniyet Müdürlüğü, 17 Şubat 2006’da İstanbul Emniyeti’ni Dink Suikastı konusunda uyardı. Hayal’in Sarıgazi’de bir fırında çalıştığı bilinen ağabeyi Osman Hayal’in yanında kalacağını bildirdi. İstanbul Emniyeti, sonuca ulaşamadı ve işin peşini bıraktı. Tuncel, 12 Nisan 2006’ya kadar ihbarlarını sürdürdü. Mülkiye müfettişleri olayda İstanbul Emniyet Müdürü Celalettin Cerrah ile İstihbarat Şube Müdürü Ahmet İlhan Güler’i kusurlu buldu. Güler, görevden alındı. Trabzon Valisi Hüseyin Yavuzdemir ile Trabzon Emniyet Müdürü Reşat Altay, suikasttan bir hafta sonra zaten merkeze çekilmişlerdi. İçişleri Bakanı Abdülkadir Aksu da, yeni dönemde kabinede yer bulamadı. Celalettin Cerrah, hálá koltuğunda.
Dinlemediler
Suikastın ardından, “Denk getirdik, manzaranın fotoğrafını çektik” diye yazan, emekli albay Hüseyin Mümtaz Bayazıtoğlu; Oktay Yıldırım, Muzaffer Tekin gibi Ümraniye bombalarından tutuklu “ulusalcılar” ve Trabzon’da çok etkili olan, Kadiri lideri Haydar Baş’ın da dostu. Suikastın ardından, Bayazıtoğlu’nun telefonunun mahkeme kararına rağmen dinlenmediği anlaşıldı.
Kim bu Refai
Yasin Hayal, McDonald’s bombalamasından 3 ay önce, Temmuz 2004’te Çeçenistan’a gitmek için yola çıktı ve Bakü’ye kadar gitti. 15 gün sonra döndüğünde “Cihat, yurtdışında değil, bu ülkede olacak” demeye başladı. Azerbaycan’da kimlerle konuştu, ne yaptı belli değil. Sadece Refai kod adlı bir Çeçen ile irtibat kurduğu tahmin ediliyor. Bir iddia da suikastın ardından İstanbul-Hopa otobüsüne binen O.S.’nin de aslında Trabzon’da inmeyip Hopa’ya gideceği ve Yasin Hayal ile buluşup buradan Azerbaycan’a kaçacağıydı.
SUİKAST KRONOLOJİSİ
6 Şubat 2004
Agos Gazetesi’nde, Sabiha Gökçen’in “Ermeniliği” hakkında bir röportaj çıktı.
13 Şubat 2004
“Türk’ten boşalacak zehirli kanın yerini dolduracak temiz kan, Ermeni’nin Ermenistan’la kuracağı asil damarında mevcuttur” diye yazdı.
23 Şubat 2004
İstanbul Valiliği’ne çağrılıp ’dikkatli’ olması istendi.
24 Şubat 2004
Avukat Kemal Kerinçsiz’in arkadaşı Mehmet Soykan’ın başvurusu üzerine, Şişli Cumhuriyet Savcılığı, “Türk kanı” yazısı için “Türklüğe hakaret” etti diye TCK 301. Madde’den dava açtı.
26 Şubat 2004
Bir grup ülkücü, Agos’un önünde “Dink hedefimizdir” dedi.
7 Ekim 2005
Şişli 2. Asliye Ceza Mahkemesi, 301’den suçlu buldu.
5 Şubat 2006
Trabzon’da Rahip Santoro öldürüldü.
5-10-11 Mayıs 2006
Cumhuriyet Gazetesi’ne 3 bomba atıldı.
17 Mayıs 2006
Danıştay basıldı.
11 Temmuz 2006
Yargıtay Ceza Genel Kurulu, Dink’in 301’den mahkûmiyetini onadı.
19 Ocak 2007
Vuruldu.
13.01.2008
HÜRRİYET
Cengiz ÇANDAR
cengizcandar@referansgazetesi.comHrant’a derdim ki…
Ayın 15’i. Yılın ilk ayını yarıladık. Hrant’ın ölümüne ya da daha doğrusu “öldürülmesi”ne dört gün kaldı.
Geçen yıl bu gün, bu vakitler yaşıyordu. Bizler de onun dört gün sonra öleceğini, öldürüleceğini bilmeden yaşıyorduk. Hep birlikteydik yani. Dört gün sonra eksildik.
O gün bugün çoğalamadık gibi geliyor bana. Eksik kaldık.
2008 yılına girerken, o an aklıma ilk gelen cümle, “Hrant’ın öldürüldüğü aya giriyoruz” oldu. İçimden “Hrant’ın öldürülmesinin yıldönümüne 19 gün kaldı” cümlesi geçti. Şimdi dört gün kaldı.
Hrant, geçen yıl, bugün galiba şu “güvercin tedirginliği” yazısını yazıyor olmalıydı. Ya, yazmayı tasarlıyor ya da yazıyordu. O yazı, vurulduğu gün basıldığına göre, matbaaya bir gün önce gitmiş olmalıydı. Dolayısıyla, geçen yıl bugün ya o yazıyı yazıyor; ya da yazmayı tasarlıyordu.
Önemli olan, Hrant’ın geçen yıl bugün bir “güvercin tedirginliği” içinde olmasıydı. Dört gün sonra “güvercin”in “tedirginliği” doğrulandı. “Güvercin kana bulandı.”
*** *** ***
Günlerdir, bu ülkedeki ve dışarıdaki yüzlerce, binlerce kişi gibi zihnim bu hafta Hrant’a odaklanmış vaziyette. Türkiye’de ve dışarıda bir dizi anma toplantısı, panel, sergilerle Hrant yaşatılmaya çalışılıyor.
Ben de, günlerdir, sanki Hrant uzun bir yolculuğa çıkmış ve o nedenle göz ufkumuzdan çıkmış gibi bir ruh haleti içine girdim. Sanki, bir ara çıkıp gelecek ve son bir yıldır görmediği, işitmediği bir dönemi karşılaştığımızda ona anlatmak gerecekmiş gibi zihnimde “bilanço” çıkarmaya çalışıyorum.
Hrant, -biliyorum, olacak iş değil de- çıkıp gelse, ona-buna, bu arada bana “Görmeyeli, duymayalı ne oldu?” diye sorsa, ballandıra ballandıra ne anlatmalıyım diye zihnimde bir “önem hiyerarşisi” kurmaya çalışıyorum.
O olmayalıberi, geçen süre içindeki, en önemli olay “onun olmaması” idi. 19 Ocak 2007. Öldürüldüğü gün. 2007’de nice önemli gelişme oldu; hiçbiri 19 Ocak kadar önemli değildi. Bunun böyle olduğu ve neden öyle olduğu, ilerden geriye bakılıp, “tarih yazıldıkça” daha iyi anlaşılacak. Ben, o kanıdayım ve bunu ona söylerdim.
“Birçok insanın dile getirdiği gibi, Hrant Dink’den öncesi ve sonrası var, tarih düşülecek demek, artık eskisi gibi olamayız, aynı kalamayız demek. Bu sadece Hrant Dink’in eşsizliğini, gönlümüzdeki kıymetini, tarihte ki önemini ifade etmiyor. Aynı zamanda bizim üzerimizde, vicdanlarımızda, belleğimizde yarattığı derin dönüşümü ve bir o kadar da yaralanmayı ve sakatlanmayı ifade ediyor” diye yazmıştı Nilüfer Göle. Yazısının bir yerine de “Hrant’ın öldürülmesiyle sanki 1915 bugüne taşındı, geçmişle bugün birbirinin içine geçti, inkar edilmesi mümkün olmayan, herkesin gözleri önündeki ölümü bizleri geçmişe ve bugüne suç ortağı kıldı. Artık masum olamayacağımızı yüzümüze vurdu” diye eklemişti.
“O satırlar yazıldıktan sonra, rüyanda görsen inanamayacağın şeyler oldu” derdim Hrant’a; “Abdullah Gül, Cumhurbaşkanı oldu. Hem de bir askeri müdahale daha yaşamamıza rağmen. Çünkü, inanmayacaksın ama bu ülkede neredeyse iki kişiden birinin oyunu alarak Ak Parti yeniden iktidar oldu. Bütün bunlar senin öldürülmenin tetiklediği kutuplaşma ortamından, o kutuplaşmanın yol açtığı siyasi krizden sonra oldu. Senin öldürülmenin neden olduğu düş kırıklığı, bir de baktık ki, yeniden ayağa kalkmamız için gerekli bir coşkulu umuda dönüştü” derdim.
Ola ki, Hrant, “Peki, sonra” diye heyecanla sorsa, ne derdim?
“Diyalog”un bundan sonrası, uzun sessizliklerle kesilirdi herhalde…
*** *** ***
Düşünürdüm, “Senin öldürülmene ilişkin soruşturma ve dava süreci, Türk adalet tarihi ve Türk güvenlik bürokrasisi açısından bir “skandal”a doğru emin adımlarla ilerliyor”, demeli miydim? İşin doğrusu bu.
“Nasıl olur; madem Abdullah Gül, Cumhurbaşkanı oldu, Beşir Atalay İçişleri Bakanı olmuş, bizim eve taziye ziyaretine gelen Tayyip Erdoğan daha da güçlü bir Başbakan, neden böyle oluyor?” diye sorsa, cevapta zorlanırdım.
Belki, topu Murat Belge’ye atar “Sorun çözme, top çevir” yazısından şu bölümü okurdum ona: “Yüzde 50’ye yakın oy alakar iktidara geldiniz. Yıllardır bu toplumun beklediği demokratik açılımı yapasınız diye mi verildi bu oylar, yoksa yıllardır, o açılımı engelleyenlerle iyi geçinesiniz, kendinizi onlara beğendiresiniz diye mi?”
Hrant’a, o varken varlığı bilinmeyen yeni ve hemen her yazısı çok çarpıcı değerlendirmelerle dolu bir köşe yazarından söz ederdim belki de. H.Gökhan Özgün’den. İnanamayacak belki ama “Alevilik niye hala bir mesele ki?..” başlıklı yazısında “Bu cumhuriyet, Türkiye’yi acımasızca Hristiyanlaştırıp Müslümanlaştırarak kurulmuştur” cümlesini kullandı.
Hrant’ın öldürülmesi de, öldürülmesinin üzerine gereğince gidilmemesi de, muhtemelen bu değerlendirmenin içerdiği anlamda yatıyor. H.Gökhan Özgün, bir de “Emin olduğum tek bir şey var, o da, Alevi sorununu 1 yılda çözemeyen, 301’i 100 yılda kaldıramaz, Kürt meselesini 1000 yılda çözemez” hükmüne varıyor.
301?
Hrant’a derdim ki, “Bırak kaldırılmasını, değiştirilmesini senin öldürülme yıldönümüne yetiştiremediler. Bu konulara biraz daha devam edersek, 301 kapanına biz de gireceğiz. Belki de yanına geleceğiz.”
Kimbilir?..
Geçen yıl bugün, Hrant, “güvercin tedirginliği” içindeyken, “Ama, biliyorum ki, bu ülkede güvercinleri vurmazlar” diye yazdıktan birkaç gün sonra vurulmadı mı?
Bilmiyormuş.
Kim bilebilirdi ki, diyebilirsiniz.
Artık biliyoruz.
2007’nin 2008’e geçirdiği en önemli “bilgi” bu. Ak Parti’nin yüzde 47 ve Abdullah Gül’ün Cumhurbaşkanı seçilmesiyle birlikte, “ehlileşme süreci”nin başlamasından daha önemli.
Hrant’a, belki, bunu da derdim…
14.01.2008
HÜRRİYET
Cengiz ÇANDAR
cengizcandar@referansgazetesi.comHrant’a ne diyebilirdim?
Bugün ayın 16’sı. Ocak 2008’in 16’sı. Geçen yıl bugün Hrant daha ölmemişti. Öldürülmemişti. Üç gün sonra, ayın 19’unda Hrant gitti.Götürdüler. Bir daha gelmedi. Onu bir daha görmedik.
Ayın 18’inde “güvercin tedirginliği” yazısı, son yazısı matbaaya verilmişti. O yazısını geçen yıl bugün mü yazmıştı acaba? Bilmiyorum. Ama, o yazıya yansıttığı duygular, geçen yıl bugün, bütün yoğunluğuyla önü kaplamıştı. Onu bugün biliyorum.
Ayın 19’unda dağıtılan Agos’ta o yazısı, son yazısı vardı. Hani, “güvercin tedirginliği” duyduğunu anlattığı, “Ama bu ülkede güvercinleri vurmazlar” diye yazdığını, bunu “bilmenin” ona tüm can kaygısı altında “yaşam güvencesi” verdiğini aktardığı yazısı.
Yanıldı.
Onu, 19’unda vurdular. Bu ülkede “güvercinler”in vurulduğunu o da öğrendi. Biz de.
O gitti. Biz, onu tanıyanlara muazzam ve kolay kolay silinmeyecek bir “vicdan azabı”nı miras bıraktı. Hepimiz, herkes, onu tanıyanlar, yakından bilenler kendilerini o gün bugündür suçlu hissettiler.
Kendimden biliyorum. Hrant’ı en son Aralık 2006’da, ölümünden bir ay önce görmüştüm. “Kürt sorunu” başlıklı bir panelde beraberdik. Benim arkamdan, o konuşmuştu. O akşam, Orhan Pamuk’un Nobel ödülü kazanmasından ötürü, İstanbul’da bir yerde kutlama yemeği düzenlenmişti. Orada buluşacağımızı sandım. Ayrılırken, “akşam görüşeceğiz” dedim. “Ben gelmiyorum” dedi. “Saçmalama, niye?” dediğimi hatırlıyorum. “Çünkü” diye cevapladı, “Ben, orada görünürsen, Orhan’ı zora sokarım. Bütün basın orada yığılacak. Beni görürlerse, Orhan’ın o malum açıklamasını gündeme getirirler.”
Yine, “saçmalama” dedim, ne gibi bir sıkıntı içinde ruhunun bir mengene içinde sıkıştırıldığını hiç anlamamıştım. 301’den yargılandığı ve hatta mahkum olduğu, o olaylı mahkeme safahatı bile, bana öylesine “normal” gelmişti ki. Burası, Türkiye idi. Hepimizin, herkesin başına böyle şeyler geliyordu. Onun “Hrant” olduğunu, dolayısıyla “özel” olduğunu aklıma getirmemiştim.
*** *** ***
Bütün bunları fark etseydim, ne değişirdi?
İşi gücü bırakıp, başının etini yerdim. “Git oğlum” derdim. “Git, uzaklaş. Dışarı çık. Cumhurbaşkanlığı seçimi ve hatta genel seçimlere kadar, ortalıkta dolaşma…”
Ne bileyim, belki etkisi olurdu. Bir çoğumuz bunları ona söylesek, onlarca kişi bastırsak, belki, bir süre onu uzaklaştırırdık. Belki, yaşıyor olurdu.
Belki de olmazdı. Önemli olan, hepimizin, bir çoğumuzun Hrant öldürüldükten sonra, geriye bakıp. Ona ilişkin “gereğini yapmamış” olduğumuzun koyu “vicdan azabı”nın içimizde yer etmesi.
Sanki biz “O.S.” imişiz, sanki Yasin Hayal, Erhan bilmem kim imişiz gibi, bir duyguya kapıldık. Onun öldürülmesini engellemek için gereğini yapmadığımız için.
Bu, “bireysel” bir sıkıntı; tek tek her birimizde. Hiçbir “teselli”nin ve “rasyonel” açıklamanın üstünden gelemeyeceği cinsten. Oysa, pekala farkındayım/farkındayız ki, Hrant’ın öldürülmesi, bir “büyük proje”nin eseriydi. Bizim gücümüzü aşan bir “büyük proje.”
Ama, bu “bilgi”, bizim açımızdan “gereğini yapmamış” olduğumuz ve dolayısıyla “vicdan azabı” duygusunu ortadan kaldırmıyor.
*** *** ***
Hrant, tüm dokuları itibarıyla bir “umuda yolculuk” idi. Ölümünden, öyle kahpece, bir “büyük proje” sonucu öldürülmesinden bile “umut” üretecek bir şeyler bulmaya bakardı. Biliyorum. Çıkıp gelse –olmaz ya- öldürülmesinin Türkiye için nasıl “işlevsel, olumlu” bir yönü olabileceğini bize anlatmaya kalkardı.
2007’ye onun öldürülmesiyle giriş yaptık. Aynı yıl içinde, Türkiye, yakın tarihinin en ağır “anayasal krizi”ni yaşadı; yeni, internet aracılığıyla bir “askeri müdahale” daha yaşadık. Olan-biten sonucunda bir “muhteşem sonuç” ortaya çıktı. Türkiye halkı, “askeri müdahale”ye 22 Temmuz seçimlerinde “yüzde 47” ile cevap verdi. Abdullah Gül, Cumhurbaşkanı seçildi.
Sonra ne oldu?
Ak Parti, iktidar oldu; Kürt meselesinde “siyasi çözüm” kavramından soğumaya başladı. “Şiddet ortamı”nda, “teröre karşı başka yol olmaz” basmakalıp söylemi üzerinden “asker”le müthiş bir “uyum” sergiler görüntü verdi. Yani, “iktidar”ı sevdi. “Bekara karı boşamanın kolay olduğunu” kavrayarak, “çevre” ile “merkez”in, “seçim yoluyla oluşan siyasi iktidar” ile “geleneksel bürokratik iktidar”ın “Katolik nikahı”nı gerçekleştirmek için “evlilik kağıtlarını askıya çıkarmaya” girişti.
Türkiye’nin “demokratik dönüşümü” anlamına gelen “AB süreci”ni savsaklıyor. Demokratik reformları boşluyor. Hrant öldürüleli beri, Türkiye’ye AB kapılarını kapatmaktan yana olan Fransa’da Sarkozy Cumhurbaşkanı seçildi. Ak Parti’nin, “geçerli bahanesi” de böylece ortaya çıktı. “Günah”ı, AB’nin üzerine yıkarak, demokratik reformlar konusunda kılını kıpırdatmıyor.
Ak Parti, AB’yi savsaklayalı beri, İstanbul’un orasına burasına dikilen bayrak sayısında esaslı bir artış oldu. “Kopenhag kriterleri olmazsa, Ankara kriterlerini hayata geçirir; yola geçirir, yolumuza devam ederiz” lafta kaldı.
Nereden mi biliyoruz?
Hrant’tan sonra, Malatya’da hunharca Hristiyanlar doğrandı. Hristiyan din adamlarına tehditler ve saldırılar arttı. Emniyet ve yargı, bu konuda pek bir hareket içinde değil. Şemdinli sanıkları serbest, neredeyse terfi ettirilerek sokaklarda. Dağlıca’da esir düşen askerlerin komutanları düğün-dernekte, askerler hapiste, ağır ceza baskısı altında yargılanıyor.
Heybeliada Ruhban Okulu meselesinde, Vakıflar Kanunu’nda, bu konulara AB’nin 2007 Türkiye İlerleme Raporu’nda değinilmesine rağmen, hiçbir ilerleme yok.
Başbakan, İspanya’da “Medeniyetler İttifakı” konusunda söylev veriyor. Zapatero, efendi bir adam olmalı, “Kendi ülkenizde gayrımüslim azınlıkların anası ağlıyor; siz, nasıl oluyor da, ‘Medeniyetler İttifakı’ndan söz ediyorsunuz” demiyor.
301?
301 mahkumu Hrant’ın ölümünün birinci yıldönümünde, .yerli yerinde duruyor.
Hrant, çıkıp gelse –öyle bir şey olmaz ya- “Benden sonra ne oldu?” diye sorsa, ne diyebilirdim?
“Rahat uyu; kanın yerde kalmadı” diyebilir miydim?
Hrant’a ne diyebilirdim?
16.01.2008
HÜRRİYET
Cengiz ÇANDAR
cengizcandar@referansgazetesi.comHrant namına…
Bugün Ocak’ın 18’i. Geçen yıl bugün Hrant’ın ertesi güne uyanabildiği, 24 saatini de yaşayabildiği ömrünün “son günü”ydü. Hrant, 18’i sonuna kadar yaşadı. 18’inde yattı, 19’unda kalktı. 19’unda yatağında yatamadı. 20’sinde uyanamadı. Geçen yıl bugün, Hrant’ın son “tam günü” idi.
Ertesi gün, güpegündüz, bir öğleden sonra, arkasından vurdular onu. Öldürmenin en korkakça, en kalleşçe yoluyla.
Ceplerinde bayrak taşıyanlar, bayrakla fotoğraf çekmeye, çektirmeye meraklı olanlar; onun öldürülmesi üzerine bayrak önünde ve elde bayrakla “hatıra fotoğrafı” çektirenler, bayrak düşkünleri, korkaklar ve kalleşler…
O gün bugündür, İstanbul’un bayrak ormanına çevrilmesini, bayrak direklerinin giderek boyunun yükseldiğini, bayrak boyutlarının giderek genişlediğini gördüğümde, bayrakların sayısı arttıkça, bayrakların enleri genişledikçe, bayrak direklerinin boyu büyüdükçe; bayrağımızın değerinin azaltıldığını düşünüyorum.
Tedavüldeki para çok olduğunda, para arzı yüksek olduğunda, paranın değeri nasıl artmıyor; tam tersine düşüyor ve azalıyorsa, bu da öyle bir şey. Enflasyon, değer yitirten bir şey. Kötü bir şey. Para enflasyonu, ekonomide “olumsuzluk” ifade ediyorsa, “bayrak enflasyonu”nun toplumsal yaşamda ve kent estetiğinde olumlu bir şey ifade etmesi mümkün olabilir mi?
Asıl önemlisi, “bayrakmania” ile Hrant cinayeti arasındaki bağlantı. Hrant’ın katil zanlıları ile güvenlik güçleri “bayrak önünde” fotoğraf çektirmediler mi? Hrant öldürüldükten sonra, bu “bayrakmania” artmadı mı?
Bayrağı en çok kullananların, bayrağın altına en çok sığınanların korkak ve Hrant’ı arkadan vuracak kadar da kalleş olabilmeleri ne anlatıyor? Ne anlatmalı?
İstanbul, ne 1453’te, ne Kurtuluş Savaşı’mız’ın ardından Refet (Bele) Paşa. İstanbul’un kurtuluşunu ilan etmek üzere “Milli Kuvvetler”in başında şehre girdiğinde bu kadar bayrakla donanmamıştı. Ne 29 Mayıs Fetih Günü gravürlerinde, ne 6 Ekim 1923 fotoğraflarında, bugünkü manzarayı görmüyoruz.
Peki, bu, neyin nesidir? Şehrimizin her karışını kimden alıyoruz; kimden zaptediyoruz? Bu nasıl bir “güvensizlik”, nasıl bir “aşağılık kompleksi”, nasıl bir hastalıktır bu?
*** *** ***
Üzerinde ciddi hem de çok ciddi durmayı gerektiren bir “siyasi hastalık”, hem de topluma sirayet ettirilmek, “bulaştırılmak” istenen ve önemli ölçüde de başarılan ve böylece bir yandan da bir “toplumsal hastalık” durumu söz konusu.
Ve, “hastalık” ne yazık ki, Hrant’la da ilgili. Hrant’ı bizden alıp götüren “hastalık” da buydu işte.
Hrant Dink cinayeti, tam da bu durumu “simgelediği” için çok önemli; “hastalığı ortaya çıkarttığı” için çok önemli..Dolayısıyla, toplumumuz ve yakın tarihimiz bakımından çok .önemli bir olaydı Hrant’ın öldürülmesi. Bir “milad” sayıldı, sayılıyor, sayılacak..
Bu ülke ve bu toplum, sonuç itibarıyla bir “milad” değeri taşıyan bir olayın derslerinden ya kendini yeniden üretir; ya da bu “milad”, aynı zamanda, toplumumuzun dokularına nüfuz ettiğini sezdiğimiz, toplumumuza bulaşması istenen bir “siyasi hastalık”ı da sergileyen en çarpıcı gelişme olmuş olduğu için; ülkenin ve toplumun yavaş yavaş, çok yavaş ama mutlak biçimde çürüyüp iflah olmaz bir hale dönüşmesinin de “miladı”nı ifade eder.
Yılların ötesinden, ilerde insanlar, çürümüş, kokmuş, çözülmüş bir ülkenin bu hale gelmesinin “kilometre taşları”nı saptarlarken, “Hrant Dink cinayeti”nde gelip duracaklar ve bu gelişmenin neyin, neden “miladı” olduğunu görüp değerlendireceklerdir.
Tersi de mümkün. Bu ülkenin ve bu toplumun bu “milad”dan kendini üretip, canlanması gibi.
Hrant’ın cenazesinde yürüyen, Türkiye tarihinin en elemli, en vakur ve en dirençli cenaze töreninde yürüyen onbinlerce insan, işte bu ülke ve toplumun kendini 21.Yüzyıl’a uygun biçimde yeniden üretebilme yeteneğini ve gücünü temsil ediyorlardı.
Nereden baksanız, çok, çok önemliydi Hrant’ın arkadan vurulması. Bir şeyin, bir şeylerin “milad”ı. Ondan sonra, hiçbir şey öncesindeki gibi olmayacaktı artık. Onun için “milad”.
Ve, işte o yüzden, inatla size bir yıldır haykırıyoruz ey iktidar sahipleri ve sorumluluk koltuklarında oturanlar: Demeçlerle, açıklamalarla, taşra kurnazlıklarıyla filan, beyhude yere nefes tüketmeyin, zaman harcamayın.
Hrant konusun ciddiye alın. Bu ülkede adalet duygusunun yeniden yerleşmesi de oradan geçiyor. Hrant konusunda, bir şey olmayacağı, yapılmayacağı kanısı güçleniyor; bu adalet duygusu, adalet inancı tükeniyor; haberiniz olsun. Bu inanç kalkar, öyle bir duygu yerleşirse, ülke de iflah etmez; siz de etmezsiniz, bunları biliyor olmalısınız.
Bu ülkenin Hristiyanlarını, gayrı müslimlerini sürekli bir yok edilme korkusu içinde yaşamaktan çıkarın. Öyle yaşıyorlar. Bilesiniz. Haberiniz olsun. Sayıları tükenmiş, tümünü toplasanız toplamı İstanbul’da bir stadı dolduracak kadar kalmış insanlarda böyle bir duygu iklimini yerleştirmek, bir “Müslüman ayıbı” halinde hepimizin alnına yapışır. Sonra “Medeniyetler İttifakı”na kimse inanmaz. Buna imkan vermeyin.
Bu ülkede herkesin “vatandaş” olarak yaşamasını sağlayın, Şu-bu değil; “vatandaş”. Bu hem sizin göreviniz; hem de bizim sizden isteğimiz ve beklentimiz..
Bütün bunlar için, “devletin yeniden yapılandırılması” gerekecek. Güvenlik bürokrasisiyle, yargısıyla, devletin “tepeden tırnağa elden geçirilmesi” şart..
Yapın. Arkanızda yüzde 47 var. Belki şimdi daha bile fazla. Korkmayın. Arkanızda yüzde 47 veya “47+” olduğuna göre, “bekar” değilsiniz, yani “kolay karı boşamak” gibi bir durumla karşı karşıya da değilsiniz.
Yeter ki, Hrant konusunun bir “milad” olduğunu idrak edin. Edemiyorsanız, bunan, sizinle ilgili de bir “milad” olduğunu nasılsa bir gün edeceksiniz. Öyle ya da böyle.
*** *** ***
Geçen yıl bugün 15 Eylül 1954’te dünyaya gelen Hrant’ın, toplam yaşamında toplamını yaşadığı son gündü. Yarın ölecek Hrant. Korkakça ve kalleşçe arkasından vurularak…
Arada bir aklıma takılıyor; gittiği yerden bize bakıp seyrediyor mu; konuştuklarımızdan haberdar oluyor mu acaba Hrant? Yazılıp-çizilenleri okuyor mu? O, ne diyor acaba?
Böyle bir şey olamaz diyeceksiniz değil mi? Ama bilmiyoruz ki. Bilemeyiz ki. Onun gittiği yere gitmeden bilinebilecek bir şey de değil ki bu. Oraya gitmemiş olanların bilebileceği bir şey değil ki?
Hrant, ne yapıyor, ne ediyor; ne diyor; biz, bunu, buradan, hiçbir zaman bilemeyeceğiz.
Hrant’ı geçen yıl susturdular. Söz sırası bizde.
Hrant konuşmuyor. Hrant namına biz konuşuyoruz!
18.01.2008
HÜRRİYET
Dink cinayetini 4 kişi organize etti
Ali DAĞLAR/İSTANBUL
Hrant Dink cinayetiyle ilgili, Trabzon Jandarma Komutanlığı’na ait şok bir rapor çıktı. Cinayetin ayrıntılarının katil zanlısı O.S. yakalanmadan 1 saat önce bilindiğini gösteren rapora göre, cinayeti, Yasin Hayal organize etti. Onun önderliğinde 4 kişilik grup, Dink’i evi ve Agos gazetesi arasında izledi, keşif yaptı ve öldürdü.
HRANT Dink cinayeti sonrası jandarmanın hazırladığı bir belge, cinayetin ayrıntılarının katil sanığı O.S. yakalanmadan 1 saat önce bilindiğini ortaya çıkardı. Dink davası dosyasında bulunmayan belge, Jandarma Astsubay Okan Şimşek ile Uzman Çavuş Veysel Şahin’in görevi ihmal suçundan 2 yıla kadar hapis istemiyle yargılanacağı dosyadan çıktı. Belgede, Dink’i, Yasin Hayal’in organize ettiği ’4 kişilik bir grubun’, İstanbul’a giderek evi ile çalıştığı Agos Gazetesi arasında keşif yaparak öldürdüğü iddia ediliyor.
RAPORDAKİ KAYIT Trabzon Asliye Ceza Mahkemesi’nde 22 Ocak’ta hakim karşısına çıkacak sanık Jandarma Astsubay Okan Şimşek ile Uzman Çavuş Veysel Şahin’in dosyasında, dönemin Trabzon İl Jandarma Komutanı Kıdemli Albay Ali Öz imzasını taşıyan ’Haber Kayıt ve Bildirim Formu’, katil zanlısı O.S.’nin Samsun otogarında yakalandığı 22.30’dan bir saat öncesinde 21.30’da kayıt altına alınmış. Formda, şu ifadeler yer alıyor:
“19.01.2007 günü İstanbul Şişli ilçesindeki Agos gazetesinin kurucusu ve genel yayın müdürü olan Ermeni asıllı Hrant Dink’in öldürülmesi olayı ile ilgili olarak;
a) Hrant Dink’in son dönemlerde Türkiye aleyhine yapmış olduğu konuşmalara tepki olarak Trabzon ili Pelitli beldesinde ikamet eden… 24 Ekim 2004 yılında Trabzon’daki McDonald’s isimli işyerine patlayıcı madde koymak suretiyle eylem yapan Yasin Hayal’in organize ettiği,
b) Şahısların dört kişi olduğu, açık kimliklerinin tespit edilemediği, İstanbul’a gittikleri, ev ile Agos gazetesi arasındaki güzergáhın keşfinin yapılarak krokilerini hazırladıkları,
c) Olayda kullanılan silahın temin edilebilmesi için Yasin Hayal’e 500 YTL para gönderildiği ve Ardeşen el yapımı silahı temin ettiği yönünde bilgilerin elde edildiği,
d) Televizyon kanallarında gazeteci Hrant Dink’i öldüren şahsın yayınlanmış olduğu görüntülerden Yasin Hayal’in yakın arkadaşı O.S. isimli şahıs olduğu…
KAPIYA DAYANAN MASKELİ Bilgi notunda imzası bulunan İl Jandarma Komutanı Albay Ali Öz ve diğer jandarma görevlileri, Yasin Hayal’in eniştesi Coşkun İğci’nin cinayet öncesi ihbarda bulunduğu iddialarını kabul etmemişti. Belgeye yansıyan bilgilerin kaynağı ise bilinmiyor. Jandarma belgesine yansıyan ev ve işyeri arasında keşif iddiası, cinayet sonrası Dink’in eşi Rakel Dink’in iddialarını yeniden gündeme getirdi. Rakel Dink, cinayetten 3 ay önce evlerine gelen iki sivilin komşularından kendilerini sorduğunu belirterek, “Biz yurt dışındaydık. Eşimin öldürülmesi olayından sonra kapıcı üç ay evvel kapıya iki kişinin geldiğini, birinde yüz maskesi olduğunu, arada sırada elini beline doğru attığını söylemişti” demişti.
Aynı yer ve saatte Dink için sessiz duruş
AGOS Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Hrant Dink, suikaste uğramasından tam bir yıl sonra, yarın, vurulduğu yerde aynı saatte, sevenleri ve ailesi tarafından anılacak. Harbiye’deki Agos Gazetesi önünde saat 15.00’de toplanacak olan kalabalık ellerinde “Hrant için, Adalet için” yazılı lolipoplarla sessizce durarak cinayeti ve sonrasında ortaya çıkan kirli ilişkiler ağını protesto edecek. Yarın gece saat 20.00’de Lütfi Kırdar Kongre Merkezi’nde düzenlenecek anma gecesinde ise Dink şarkılar ve ve belgesellerle hatırlanacak. 20 Ocak Pazar günü ise sevenleri Kumkapı’daki Meryem Ana Kilisesi’nde yapılacak ayinin ardından saat 13.00’de Hrant Dink’in Zeytinburnu’ndaki Balıklı Ermeni Mezarlığı’ndaki kabri başında toplanacak.
Dink’e sıkılan kurşun umarım son olur
TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu Başkanı Zafer Üskül, Hrant Dink’in birliği ve kardeşliği içine sindiremeyenlerin hedefi olduğunu vurgulayarak, “Katillerinden daha çok bu ülkeye bağlıydı. Umarım, bu kurşun farklı kimliklere sıkılan son kurşun olur” dedi. Üskül, Dink’in ölümünün birinci yıldönümü nedeniyle TBMM Genel Kurulu’nda yaptığı gündem dışı konuşmada, hükümetin cinayeti samimi ve duyarlı bir şekilde aydınlatmaya çalıştığını savunarak, şunları söyledi: “Dink cinayeti, toplumumuzun kalbine sıkılan bir kurşun oldu. Farklı kimliklere, kardeşliğe sıkılan bu kurşun umarım son kurşun olur. Hiç kimse çeteleri, çapulcuları, teröristleri kollayarak bu ülkenin kardeşliğine hizmet ettiğini sanmasın.”
18.01.2008
HÜRRİYET
- Bu konuyu yanıtlamak için giriş yapmış olmalısınız.